ocuklar da yetişkinler gibi etrafında olan olaylardan etkilenir. Fakat yetişkinlerin sahip olduğu birikim, yaşanmışlık, irade, mantık ve zaman içinde geliştirilmiş çözüm yollarına sahip olmadıkları için yaşanan olaylardan ve onların etkisinden aile ve bir profesyonelin desteği olmadan kolay kolay çıkamazlar.
Bu olumsuzluklar aile içerisindeki problemler, okulda yaşanan sorunlar, yeni bir okul, yeni bir ev, aile büyüklerinden birinin kaybı gibi farklı farklı şekillerde uyum gerektiren olaylar olabilir. Psikolojik açıdan çok sağlıklı ve ideal bir çocukluk geçirmiş olan çocuklar bu olaylara daha kolay uyum sağlayabilir ve baş etmek için dışarıdan yardım almasına gerek kalmayabilir; hatta bu çocuklar için yaşanan durumlar kişisel gelişimleri açısından faydalı bile olabilir. Fakat psikolojik açıdan bu kadar ideal bir çocukluk geçirmemiş çocuklarda bu şekilde gelişen ve uyum gerektiren olaylar psikiyatrik rahatsızlıkları beraberinde getirebilir.
Psikologlar, bir davranışın “davranış bozukluğu” olarak adlandırılıp adlandırılamayacağına profesyonel bir şekilde yaklaşır ve çocuğun geçmiş yaşantısını, aile ilişkilerini ve sosyal ortamındaki davranışlarını çocuğun yaşını da göz önüne alarak bir arada değerlendirir. Örneğin bahçeye gittiğinde toprak yiyen 3 yaşındaki bir çocuk için bu davranış bir davranış problemi olmayabilir; çünkü bu çocuk daha ortamını keşfettiği ve deneyimlerini kazanmaya başladığı yaşlardadır. Ama aynı davranışı 11 yaşında bir çocuk devamlı yapmaya devam ediyorsa, bunun bir davranış problemi olduğu ortadadır (Toprak Yeme/Pika).
Çocuklarda farklı şekillerde davranış ve uyum problemleri görülür. Bunların en sık rastlananları şunlardır:
Saç Koparma (Trikotillomani) ve Tırnak Yeme: Genel olarak korkularını, endişelerini ve öfkelerini dışarıya sağlıklı bir şekilde vuramayan, nedenleri anlaşılmamış ve bu nedenle yardım görememiş çocuklarda görülen davranışlardır. Şiddet, çocuğun kendisine yöneltilmiş durumdadır.
Altını Islatma/Kirletme (Enuresis/Enkopresis): Normal gelişimde 2-3 yaşından sonrasında çocuklarda fiziksel bir alt neden olmadan bu davranışları görmeyiz. Eğer bu davranışlar fizyolojik bir rahatsızlığın sonucu değilse, bunun bir davranış problemi olarak ortaya çıktığını varsayabiliriz. Çocuk bir şekilde yaşadığı psikolojik bir sıkıntıyı, uyum gösteremediği olayları en basit mekanizmalardan biri olan altını ıslatma/dışkılama şeklinde protesto etme eğilimine girmiş durumda olabilir. Bu olaylar kardeş doğumu, okul değişimi, babadan/anneden yeterli ilgiyi görememe tarzında çok farklı boyutlarda olaylar olabilir. Bunların yanında çok farklı korku ögelerine maruz kalma gibi dönemsel fakat yine profesyonel desteği gerektiren fobi başlangıçlarının bir göstergesi de kabul edilebilir.
Parmak Emme: 2-3 yaş civarında devam eden parmak emme davranışı anne ile olan ilişkide sorunlar olduğunu gösterebilir. Eğer ileri yaşlarda hala devam eden bir davranışsa, ciddi bir problem olarak algılanmalı ve profesyonel yardım alınmalıdır.
Öfke Patlamaları: Çocuklar yetişkinler gibi sinirlendikleri, kızdıkları durumları uygun bir yöntemle ifade edip bununla başa çıkamazlarsa farklı olayları bahane edip bir anda öfke patlaması şekilde birikmiş olan bu kızgınlıkları dışa vurabilirler. Kural konulmadan büyümüş ve şımarık çocuklarda da bu davranış problemi görülebilir. Bu davranış başkalarına vurma, tükürme, kendine vurma ve farklı şekillerde görülebilir.
Yalan: Okul öncesi dönemde yani çocuğun daha gerçekle hayali ayırt edemediği dönemde bir sorun olmayan bu davranış, yaş ilerledikçe devam ediyorsa aile içerisinden kaynaklı bir problem olduğu düşünülür.
Hırsızlık (Kleptomani): 5 yaşına gelene kadar çocuklar kişilik haklarına ait kuralları algılayamazlar. Her şeyi kendilerine isterler fakat kendi eşyalarını paylaşmak istemezler. Çocuğa bu yaşlardan sonra başkasının eşyalarını izinsiz almanın yanlış bir şey olduğu aile tarafından öğretildiği halde devam ediliyorsa, bir profesyonelden yardım alıp altındaki gerçek nedenin öğrenilmesi ve sorunun bu şekilde çözülmesi gerekmektedir.
Uyku Bozukluğu: Anne veya babayla uyumak isteme, sürekli gece uykudan korkma gibi davranışlar aileyle olan içten ve dışarı vurulamamış bir sorunu gösterebileceği gibi fobi kaynaklı bir durum da olabilir. Bir profesyonel yardımıyla irdelenmeli ve çözülmelidir.
Asosyalite ve İçe Kapanıklık: İnsanlardan normalin çok üstünde çekinen, arkadaşlarıyla bile oyun oynayamayan ve evden çıkmakta bile sıkıntı yaşayan çocukların bu davranışlarının altında geçmişten gelen ve kalıplaşmış bazı yanlış düşünce şekilleri yerleşmiş olabilir.
Evden ve Okuldan Kaçma: Aile içi dinamiklerin sağlıklı olmamasından kaynaklı olarak çocuk zaman içerisinde evden kaçma eğilimi geliştirebilir. Aynı şekilde okulda sevilmediğini düşünen, başarısı düşük, anne-babasına aşırı düşkün çocuklarda da okuldan kaçma davranışları görülebilir.
Bütün bu davranış problemleri bir profesyonel yardımıyla tanılanmalı, incelenmeli ve profesyonel tarafından çözüm yolu bulunmalıdır. Zamanında tedavi edilmeyen davranış bozuklukları yetişkinlik dönemine geçişlerde ve yetişkin dönemlerde çok ciddi psikiyatrik rahatsızlıklar olarak kendini gösterebilir, tedavisi çok daha zor olabilir.
